Clark Olofsson, man achter de term Stockholmsyndroom (foto uit 1991).
Foto: AFP / Bertil Ericson
Een beruchte Zweedse crimineel die alles te maken heeft met de term Stockholmsyndroom, is deze week op 78-jarige leeftijd overleden. Wat is het Stockholmsyndroom precies en wat heeft die Zweed ermee te maken?
Clark Olofsson is de man die overleed en grote bekendheid kreeg in de jaren zeventig. Dat kwam doordat hij mensen in een bank in Stockholm gijzelde. De bekendheid kwam vooral omdat Olofsson het voor elkaar kreeg door zijn slachtoffers als charmeur te worden gezien. En dat laatste heet sindsdien het Stockholmsyndroom. Het is een psychologisch verschijnsel dat soms optreedt tijdens een gijzeling. De gegijzelde krijgt naarmate de tijd vordert sympathie voor de gijzelnemer. Deskundigen noemen het een vorm van een traumaband.
Tijdens een gijzeling ontstaat altijd een bepaalde band tussen gijzelnemer en gegijzelde. Denk maar aan de gijzeling in de Apple Store in Amsterdam. In de film iHostage op Netflix is te zien dat de twee in de winkel wel toenadering tot elkaar zoeken, maar om het Stockholmsyndroom ging het daar niet. De dader overleed in de hoofdstad enkele dagen na de bevrijding van de gegijzelde, een Bulgaarse klant.
Stockholmsyndroom door enthousiaste gegijzelden
De man van het ‘echte’ Stockholmsyndroom werd onder meer veroordeeld voor een bankroof, inbraak, poging tot moord, mishandeling, drugsdelicten en een serie gevangenisuitbraken. Bij de bewuste bankoverval en gijzeling in 1973 in de Zweedse hoofdstad werd Clark Olofsson op last van een werkelijke bankovervaller vanuit de gevangenis naar de bank overgebracht. Daar sloot hij zich bij de overvaller aan en beiden hielden klanten en bankpersoneel dagenlang in gijzeling. Het hele gebeuren hield Zweden van 23 tot en met 28 augustus in z’n greep.
Olofsson ontwikkelde tijdens de gijzeling een band met de gijzelaars, die na hun vrijlating enthousiast waren over zijn charme en zich positief over hem uitlieten. Dat leidde dus tot de inmiddels bekende term Stockholmsyndroom. Zweedse slachtoffers van de misdaad kregen uit een aandrang tot zelfbehoud sympathie voor de dader, Olofsson.
De enige die kan voorzien in basisbehoeften
Criminoloog en psychiater Nils Bejerot, die de politie tijdens de gijzeling in de bank bijstond, bedacht uiteindelijk de term Stockholmsyndroom. Deskundigen als Bejerot gaan ervan uit dat het Stockholmsyndroom tot ontwikkeling komt als een gijzelnemer absolute controle over de gegijzelden kan uitoefenen. In alle angst kan de dader als enige in de basisbehoeften van het slachtoffer voorzien, zoals voedsel of beschutting.
De Nederlandse Ellen Lina (Arnhem, 1983) schreef een boek met de titel Het Stockholmsyndroom. Dat verhaal is geen realiteit als bij de overval in Zweden, maar gaat over Lauren die met haar zoontje wordt overvallen in hun tuin en wordt vastgehouden in haar eigen huis. De gijzeling wordt uitgevoerd door zes mannen. Lauren bouwt ondanks de vreselijke situatie een band op met één van de zes daders, die haar beschermt.
Apple-medewerker vertelt over doodsangsten die hij uitstond tijdens gijzeling: ‘Het gaat nog steeds niet goed’
Een gijzeling op een drukke brug is best een goed idee (voor een film dan)
Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.
