Het is één grote nachtmerrie: je zus en dochter die op jonge leeftijd door suïcide uit het leven stapt. En dat onverwacht. Hoe je daarmee om kunt gaan – voor zover dat mogelijk is – laat filmmaker Kiki Ho vanavond op televisie zien. Zij maakte er een documentaire over, Zie Je.
De nogal intieme film Zie Je gaat over Siu Ho, een jonge en veelbelovende kunstenares. Ze moest nog afstuderen aan de Kunstacademie in Den Haag toen zij tot suïcide besloot. Metro zag de 70 minuten durende VPRO-docu alvast voor tv-rubriek Blik op de Buis. Morgenavond maakt Zie Je op het Nederlands Film Festival kans op een Gouden Kalf in de categorie Lange Documentaire. Gisteren schreef Metro ook over een kanshebber, de door iedereen bejubelde speelfilm Voor de Meisjes.
Suïcide na psychotische periodes
De dood door suïcide van Siu Ho kwam onverwacht, maar ze had wel een moeilijk leven achter haar liggen. Ze maakte psychotische periodes door en voerde daarbij vaak een eenzame strijd. Ze liep, zo maakt de documentaire duidelijk, ook nog eens meermaals tegen de muren van GGZ aan. De familie vraagt zich nog steeds af of zij blind zijn geweest. Kiki Ho is de jongere zus van Siu. Zij vertrekt met de kunst van Siu naar een klein huisje in de Schotse heuvels. Ze gaat er alle kunst archiveren om haar zus zo onvergetelijk te maken. Kiki noemt schuldgevoel daarbij haar brandstof.
Kiki zegt over de docu over suïcide: „Mijn zus Siu was alom geliefd, had een bachelor en twee masters op zak, veel vrienden en was een bijzonder getalenteerd kunstenaar. Ook hoorde ze stemmen en had ze psychotische episodes. Met deze film probeer ik de eenzijdige beeldvorming van een psychiatrische persoon onderuit te halen.”
Siu noemde zichzelf ‘de gek’
Zij doet dat in Zie Je dus via de kunst van Siu en door pijnlijke intieme gesprekken met haar ouders over de suïcide te voeren. In beeld verschijnen soms teksten (of het appjes zijn is niet duidelijk) die de uit het leven gestapte zus ooit zei of schreef. Ze noemt zichzelf daarbij ‘de gek’. Het laatste échte gesprek voerde Kiki met Siu op een balkon, terwijl ze een schaaltje chips deelden. Siu vertelde toen weer over de stemmen in haar hoofd en zei: „Waarom? Waarom ik? Heb ik iets gedaan waardoor ik dit over mezelf heb afgeroepen? Misschien in een ander leven?” Kiki had geen antwoord voor haar oudere zus.
Tijdens deze woorden is in beeld lang (en ook de hele tijd) een paard te zien en zulke wat vreemde beelden komen vaker langs. Zie Je is, door zulke beelden, het vele gebruik van Siu’s kunst en de traagheid, een docu geworden waarvoor je een beetje je best moet doen. Je krijgt geen hapklaar en meteen duidelijk verhaal voorgeschoteld. Aan de andere kant kun je het ook een kunstwerkje op zich noemen.
Kunst na de suïcide pas goed bekeken
In het Schotse huisje kan Kiki de suïcide van Siu „soms nog steeds niet helemaal geloven”. Het is ook moeilijk en de rouw complex („rouw is geen vinkjes aftikken totdat het over is”). Een door Siu met de smartphone opgenomen gesprek laat zien hoe moeilijk ook Kiki het al had. Ze liet haar zus een keer achter met de woorden „ik hou van je, maar ik weet niet meer wat ik moet doen”.
De kunst die zij nu archiveert, had ze nog niet eerder écht goed bekeken. Kiki was angstig om misschien ‘dingen’ in die kunst te zien die ze helemaal niet aankon. Nu moet ze wel, alles om Siu onvergetelijk te maken. Al zegt ze ook: „Hoewel het troostrijk is dat er ook betekenis schuilt in tijden van het diepste zwart, zou ik willen dat ik nooit een reden had gehad om deze film te maken.”
Die is er dus wel, net als dat knagende schuldgevoel. Het maakt Zie Je, natuurlijk ook door het gewaagde onderwerp zelfdoding dat zo open besproken wordt, zeker bezienswaardig (maar nogmaals: je moet een beetje je best doen). Dat laatste doe je eigenlijk alleen al als je de worden van Siu’s moeder hoort: „Als je dochter verkiest om niet meer hier te zijn, dan heb je het niet goed gedaan. Wij hebben haar het leven gegeven dat ze niet wilde.”
Denk jij aan zelfdoding? Je bent niet alleen. Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via www.113.nl of bel 113 (lokaal tarief) of 0800-0113 (gratis).
Aantal blikken uit 5: 3
Zie Je is vanavond (2 oktober) om 22.20 uur te zien bij de VPRO op NPO 2. Terugkijken kan via NPO Start.
Meer lezen over (nieuwe) programma’s op tv?
Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.
