Het is voor velen een groot punt van irritatie en frustratie: dat de dop vastzit aan een plastic flesje. Een jaar geleden werd deze maatregel ingevoerd door de EU, om de plasticsoep in de zee te verminderen. Maar heeft dat het gewenste resultaat opgeleverd?
Na een sessie in de sportschool heb je dorst en je neemt een slok van je sportdrank. Die dop krijg je er niet meer goed op, dus wordt het een grote knoeiboel in je sporttas. Uit pure frustratie ruk je die dop er dan maar helemaal af en je pleurt ‘m in de vuilnisbak.
Herkenbaar? Voor veel mensen waarschijnlijk wel, en dat was niet bepaald de bedoeling van de EU. Organisaties die doppen inzamelen voor goede doelen, klagen dat ze minder doppen en dus minder geld binnenkrijgen. Blijkbaar gaat er toch ergens iets mis.
Kritiek vanuit de EU
Er zijn al eerder maatregelen genomen om de hoeveelheid plastic in de wereld flink terug te dringen. Denk bijvoorbeeld aan de invoering van statiegeld op kleine, plastic flesjes, wat een doeltreffende maatregel bleek te zijn. Vanuit diverse EU-landen kwam er stevige kritiek op de doppen die vast zitten aan de flesjes. De Italiaanse radicaal-rechtse partij Lega gebruikte tijdens de campagne voor de Europese verkiezingen vorig jaar een afbeelding van een man met een dop die zijn neus omhoogduwt, als symbolische kritiek op de bemoeizucht van Brussel en om te pleiten voor ‘minder Europa’.
Ook de Duitse politicus Friedrich Merz, bondskanselier en lid van de Europese Volkspartij, uitte zijn frustratie tijdens het partijcongres in Valencia eind maart. „We vallen mensen lastig met die vastgemaakte doppen”, zei hij. Dergelijke regels, zo stelde Merz, dragen bij aan de impopulariteit van de EU: „Stop daarmee!”
Hoe kwam de maatregel tot stand?
De Belgische krant De Standaard maakte een reconstructie van de periode rond de invoering van de maatregel. In november 2017 werd het plan gesmeed, toen topambtenaren van het directoraat-generaal Milieu van de Commissie bijeen kwamen voor teambuilding, in de frissen buitenlucht.
Ze werkten aan een strategie tegen plasticvervuiling, gericht op ontwerp, productie en recyclage van plastic. Frans Timmermans, die destijds commissaris voor duurzame ontwikkeling was, merkte tijdens een koffiepauze op dat het plan te weinig concrete maatregelen bevatte. Hij daagde directeur-generaal Daniel Calleja Crespo vervolgens uit om met een stevige richtlijn te komen tegen de plasticsoep. Ondanks de naderende Europese verkiezingen ging de Commissie aan de slag.
De timing was gunstig: de BBC-documentaire Blue Planet II van David Attenborough had net veel aandacht gegenereerd voor het probleem. In 2018 presenteerde de Commissie een ontwerp voor een richtlijn over het verminderen van wegwerpplastic, gebaseerd op gegevens van zwerfafval op Europese stranden.
De meest voorkomende plasticproducten
Daaruit kwam een top tien van meest voorkomende plasticproducten, met flessen en doppen bovenaan. Voor sommige items, zoals rietjes en bestek, kon een verbod komen. Voor flessen werd gekozen voor ecodesign: doppen moesten voortaan vastzitten aan de fles om vervuiling te beperken.
Milieuorganisaties steunden het voorstel, maar producenten zoals Coca-Cola en Nestlé kwamen in verzet. Zij stuurden brieven aan de Commissie en stelden alternatieve inzamelsystemen voor. Ook Europarlementslid Frédérique Ries, verantwoordelijk voor de onderhandelingen, kreeg intensief lobbywerk te verwerken. Opvallend was dat noch producenten noch consumenten bezwaren uitten over mogelijk ongemak van de vaste doppen.
Toch werd de richtlijn op 27 maart 2019 met ruime meerderheid goedgekeurd. Dat juist de doppen tot zoveel irritatie zouden leiden, had niemand verwacht.
Zijn de vastgemaakte doppen effectief?
Of de maatregel effectief is, moet nog blijken. Sinds de invoering zijn er nog geen nieuwe strandmetingen gepubliceerd. Wel daalde de hoeveelheid aangespoeld plastic op EU-stranden tussen 2015 en 2021 met 40 procent.
De hoop is dat de nieuwe regels dit effect versterken. Internationaal wil de EU het voortouw nemen in een VN-verdrag tegen plasticvervuiling, maar onderhandelingen verlopen moeizaam. Zo bestaat het risico dat de EU voorlopig de enige blijft met deze regelgeving rond vastgemaakte doppen.
Enschede verbiedt fatbike uit het centrum: volgen meer steden?
Merthe, de jarige tiener van Project X Haren, doet haar verhaal: ‘Naar Dubai vertrokken’
Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.
