Eetstoornissen worden vaak geassocieerd met jonge vrouwen. Maar ook vrouwen boven de veertig krijgen er in toenemende mate mee te maken. Zeker rond de overgang — een periode waarin lichaam en geest ingrijpend veranderen — ontstaan er risico’s voor verstoord eetgedrag. Toch blijven klachten in deze groep vaak lang onzichtbaar.
Volgens professor Cynthia Bulik, oprichter van het Center of Excellence for Eating Disorders aan de Universiteit van North Carolina, wordt deze doelgroep in de medische wereld nog te vaak over het hoofd gezien. „Vrouwen worden vaak afgewezen voor behandeling omdat ze ‘te oud’ zouden zijn voor een eetstoornis”, zegt ze. „Dat is niet alleen fout, het is ook schadelijk.”
Vorig jaar sprak Metro met de 20-jarige Nina, die kampt met ernstige anorexia. Dat is de bekendste en meest dodelijke eetstoornis. Maar in toenemende mate worstelen dus ook vrouwen van middelbare leeftijd met boulimia, anorexia, eetbuien of een combinatie daarvan.
Pas na twintig jaar hulp zoeken
Eric van Furth, klinisch psycholoog bij GGZ Rivier en emeritus hoogleraar aan het LUMC, herkent dit patroon uit de praktijk. „De klachten bestaan meestal al jaren. Soms duurt het twintig jaar voordat iemand zich aanmeldt. Er is veel schaamte en veel mensen weten niet dat het om een behandelbare stoornis gaat”, vertelt hij tegen Metro.
Volgens Van Furth is er vaak niet zozeer sprake van verergering, maar van bewustwording. „Bij veel vrouwen ontstaat er pas ruimte om er aandacht aan te geven als het leven verandert. Bijvoorbeeld na een scheiding of als de kinderen het huis uit zijn.” Zulke overgangsmomenten kunnen gevoelens van controleverlies oproepen en eetgedrag kan dan een manier worden om grip te houden.
Ook de maatschappelijke druk speelt daarbij een rol. „Als vrouwen op zoek gaan naar een nieuwe partner, komt uiterlijk vaak weer op de voorgrond. De druk om slank te blijven is groot, en dat heeft impact.”
De overgang
De overgang of menopauze is een ingrijpende hormonale verandering waarin het oestrogeenniveau geleidelijk (en later abrupt) daalt. Dat heeft invloed op het hele lichaam. Vrouwen merken niet alleen fysieke symptomen zoals opvliegers, slecht slapen of vermoeidheid, maar kampen ook met stemmingswisselingen, prikkelbaarheid en een veranderd lichaamsbeeld.
De stofwisseling vertraagt. Vet wordt vaker opgeslagen rond de buik. Tegelijkertijd neemt de spiermassa af. Veel vrouwen geven aan dat hun vertrouwde eet- en beweegpatroon ineens niet meer ‘werkt’, met gewichtstoename en frustratie tot gevolg.
Volgens dr. Hunna Watson, klinisch psycholoog en hoofdonderzoeker aan het Curtin Eating Disorders Research Lab in Australië, zijn deze hormonale schommelingen vergelijkbaar met die in de puberteit: „De overgang is opnieuw een hormonale storm, waarin het risico op verstoord eetgedrag toeneemt. Net als bij tieners.”
Maatschappelijke druk en een veranderd lichaamsbeeld
In een levensfase waarin vrouwen fysiek, mentaal en sociaal veranderen, blijven de verwachtingen vanuit de maatschappij opvallend stabiel: jong, slank, vitaal. Het gevolg is dat veel vrouwen zichzelf blijven vergelijken met hun jongere ik, of met beelden op sociale media die zelden realistisch zijn.
Vrouwen kunnen zich hierdoor vervreemd voelen van hun lichaam. Wat ooit vertrouwd voelde, voelt ineens anders of ‘vreemd’. En bij wie daarnaast ook levensvragen opkomen, over werk, relaties, ouderschap of toekomst, kan het verlangen naar controle zich richten op iets tastbaars: het lichaam.
Voor sommige vrouwen is controle over voeding een manier om stabiliteit te creëren. Maar wat als die controle omslaat in obsessie, schuldgevoel of extreme restrictie?
Een eetstoornis ziet er niet altijd uit zoals je denkt
Veel vrouwen boven de veertig herkennen zich niet in het klassieke beeld van een eetstoornis. Ze zijn niet extreem mager, sporten niet obsessief, en eten ogenschijnlijk normaal. Toch kunnen ze worstelen met eetbuien, een verstoorde relatie met voeding, of een dwangmatige focus op gezondheid.
Een groeiend aantal vrouwen ontwikkelt orthorexia: een obsessie met ‘zuiver’ of ‘gezond’ eten. Op het eerste gezicht lijkt dit gedrag verantwoord, maar het kan leiden tot sociale isolatie, voedselangst, lichamelijke tekorten en veel stress.
Dr. Sasha Gorrell, psycholoog aan Stanford University, benadrukt dat de onzichtbaarheid van het probleem een risico vormt. „Veel vrouwen denken: ik pas niet in het plaatje van een eetstoornis, dus zal het wel meevallen. Maar dat is precies waarom het zo lang kan duren voordat ze hulp zoeken.”
Verlies van controle
Naast de hormonale en psychologische veranderingen zijn er de sociale omstandigheden: kinderen verlaten het huis, ouders worden zorgbehoevend, relaties veranderen of eindigen. In zo’n roerige periode, waarin er van alles speelt, is het begrijpelijk dat mensen grip zoeken en het eetgedrag is voor sommigen een concrete manier om dat te doen.
Social media versterken dat effect. Het lichaam is steeds zichtbaarder geworden, en producten zoals het populaire, maar zeer omstreden diabetesmiddel Ozempic (gebruikt als afslankmiddel) worden aangeprezen als snelle oplossingen. Maar de risico’s zijn groot. In juni waarschuwde het Voedingscentrum nog voor de gevolgen van ondoordacht gebruik van het middel.
Bulik zegt daarover: „We worden voortdurend geconfronteerd met irreële schoonheidsnormen. Maar we kunnen niet blijven proberen om op ons vijftigste te passen in het lichaam van een tiener. Dat maakt ons kapot.”
Behandeling is mogelijk, ook na je veertigste
Het goede nieuws is dat eetstoornissen ook op latere leeftijd behandelbaar zijn. Volgens Van Furth is cognitieve gedragstherapie (CGT) de best onderzochte methode. Ook is groepsbehandeling vaak effectief. „Mensen vinden daarin herkenning. Ze merken: ik ben niet de enige. Dat werkt enorm steunend.” Het therapeutisch klimaat is een belangrijke factor voor het slagen van de behandeling. Met name bij anorexiabehandeling kunnen patiënten met een eetstoornis elkaar ook negatief beïnvloeden.
De behandeling richt zich niet alleen op het eetgedrag zelf, maar ook op onderliggende factoren zoals somberheid, perfectionisme, overbelasting of het gevoel tekort te schieten. Ook online hulp is tegenwoordig mogelijk. Mensen hoeven niet altijd fysiek naar een instelling. Dat verlaagt de drempel.
Voedingspsycholoog noemt detoxen duur, overbodig en zelfs riskant: ‘Je lichaam kan dat gewoon zelf’
Onder narcose bij de tandarts: is dat de uitkomst voor mensen met extreme angst of trauma’s?
Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.
