Ontslagen worden, een relatiebreuk, financiële dompers of andere uitdagingen die voorkomen in het leven, het is onvermijdelijk. Maar waarom kan de een goed met tegenslagen omgaan en de ander een stuk minder? Dat vroeg ook psycholoog Coert Visser (62) zich ooit af. In zijn boek Tegenslag Benutten stelt hij, zoals de titel wellicht al doet vermoeden, dat er uit tegenslagen ook wel degelijk voordelen te behalen zijn.
Visser is arbeids- en organisatiepsycholoog en helpt onder meer bedrijven en organisaties beter te functioneren. Hij schreef meerdere boeken over mindset en progressiegericht werken. Hoe Visser er zelf achterkwam dat een tegenslag te benutten valt? „In mijn jeugd observeerde ik al dat sommige mensen heel veerkrachtig reageren bij zware omstandigheden en anderen bij de pakken neer gaan zitten. Zo kan bijvoorbeeld de één ontslagen worden, in een negatieve spiraal belanden, meer alcohol gaan drinken en blijven hangen in zelfbeklag, terwijl anderen het voor elkaar krijgen om terug te veren en sterker terug te komen. Ik vroeg me altijd af: ‘Hoe kan het dat mensen verschillend denken en doen?’”
Tegenslag benutten
Hij vervolgt: „Maar ook in mijn eigen leven heb ik het ervaren. Ik ging ooit werken bij een groot internationaal adviesbureau. Het was een prachtige functie, waar ik veel geld ging verdienen. Maar ik voelde me daar niet thuis. De werkcultuur paste niet bij me en ik voelde me doodongelukkig. Ik realiseerde me dat deze baan, ondanks het salaris en status, mij geen voldoening gaf. Maar wat gaf mij dan wel voldoening? Daar ben ik goed over na gaan denken en ik kwam erachter dat ik vooral voldoening kreeg als ik, in plaats van de externe analysator en oplosser, meedacht en vragen kon stellen. Toen ik in die baan zat, voelde dat loodzwaar, maar nu ben ik dankbaar dat ik het toch heb meegemaakt. Het heeft me namelijk laten zien wat werk voor mij betekent en waar ik ‘ja’ en ‘nee’ tegen wil zeggen.”
Voordeel halen uit tegenslag, dat klinkt voor iemand die zich in de misère begeeft wellicht makkelijker gezegd dan gedaan. Hoe doen we dat, een tegenslag benutten? „Hoe jij denkt over jezelf en tegenslag is een belangrijk begin om met zoiets leren om te gaan. Stap één daarin is dat je realiseert dat het normaal is om tegenslag te hebben. Kleine dagelijkse tegenslagen of grotere in het leven. Dat is normaal, menselijk en iedereen heeft het. Dat doet je beseffen dat je er niet alleen voor staat of de enige bent. Het begint bij het normaliseren van tegenslag en niet te doen alsof het afwijkend of apart is dat je in de penarie zit.”
Psycholoog Coert Visser leert je met tegenslag omgaan
Is dat normaliseren van tegenslagen je enigszins gelukt, dan is het volgens de psycholoog raadzaam om jouw interpretatie van tegenslag onder de loep te nemen. „Wat zegt tegenslag over jou? Denk jij bijvoorbeeld: ‘Wat ik nu ervaar, betekent dat ik niet geschikt ben’. Dat kan ervoor zorgen dat je abrupt iets afsluit, terwijl er ook groei in had kunnen zitten. Tegenslag is tijdelijk. Maak je het te groot en zwaar of analyseer je het nuchter en kun je ermee verder? Hoe praat jij met jezelf over tegenslag?” Eerder sprak Metro ook met Koen de Jong over onze gedachten en hoe we ons brein kunnen temmen.
Als je jezelf daarin geobserveerd hebt, adviseert Visser als vervolgstap zelfcompassie. „Het is belangrijk dat je niet te streng en veroordelend naar jezelf kijkt, maar mild en ondersteunend bent. Een ondermijnende, bestraffende of onredelijke blik naar jezelf werkt niet bevordelijk. Nee, speek jezelf vriendelijk en ondersteunend toe. Het is normaal dat je tegenslag ervaart. Door jezelf aan te leren om met zelfcompassie jezelf toe te spreken, zal je een effectievere en positiever ervaring hebben. Net zoals je ook een goede vriend zou toespreken.”
Maar ook mindset speelt volgens de psycholoog nog een rol bij tegenslag. „Heb je een statische mindset of groeimindset? Statisch houdt in dat je bijvoorbeeld gelooft dat iets niet voor jou is weggelegd of dat je iets niet kunt. Een groeimindset gelooft dat je eruit kunt komen, ook al is het moeilijk.”
Negativiteitsbias
De psycholoog noemt ook op dat wij mensen nogal last kunnen hebben van de zogenoemde negativiteitsbias. Visser: „Wij mensen zien en onthouden negatieve gebeurtenissen vaak makkelijker dan positieve. Stel, je hoort in een functioneringsgesprek acht positieve punten en twee negatieve, dan is de kans groot dat je die twee negatieve punten onthoudt. Ieder mens heeft dat. Daar zit de evolutie achter. We zijn namelijk gevoelig voor negatieve informatie en gevaar. Daarmee konden onze voorouders zich beschermen. Het zit in onze genen en hielp de mens overleven. Dat heeft voordelen, je kunt hierdoor bijvoorbeeld signaleren of er iets mis is. Maar het kan ook verlammend werken, waardoor we iets te negatief naar de werkelijkheid kijken.”
Daarom benoemt Visser ook een tegenmaatregel tegen die negativiteitsbias op. „Dat is door bewust te kijken naar waar je tevreden over bent. Wat is mij gelukt? Wat gaat er goed? Daardoor realiseer je je dat er wel degelijk dingen goed gaan en daardoor kunnen we ook weer makkelijker verder. En dat betekent niet dat je negatieve gevoelens krampachtig moet wegduwen. Je moet ze onderzoeken. Wat gaat er mis? Wat wil ik bereiken? En dus ook: wat gaat er wel goed?” En nee, je hoeft geen positiviteitsgoeroe te worden. Wist je overigens dat uit onderzoek blijkt dat woede ook voordelen heeft?
Tegenslag van een ander
Maar is ieder mens in staat om zo te denken? En tegenslag te benutten? „Mensen zijn in allerlei opzichten verschillend. Met diverse voorkeuren, achtergronden, gewoonten en interesses. Maar de principes die ik in mijn boek beschrijf, gaan over universele psychologie. Oftewel, waar we allemaal gelijk in zijn. Dit principe is universeel en dus voor ieder mens beschikbaar en bereikbaar.”
Overigens benadrukt de psycholoog dat ook de reactie op andermans tegenslag uitmaakt. ‘Kom op, het valt toch wel mee’. Of in het geval van Visser bij de baan waarin hij niet gelukkig was: ‘Maar je rijdt toch een mooie auto’, dat zijn reacties die in de ogen van de psycholoog niet helpen. „Mijn lijden was serieus. Het helpt niet om, zodra iemand tegenslag ervaart, ‘kop op’ te zeggen. Wij weten niet hoe een ander zich voelt en kunnen dat ook niet invullen. Neem andermans tegenslag serieus, respecteer hun perspectief (ook al is dat van jou anders) en laat iemand zijn of haar eigen keuzes maken. Erken dat het zwaar is, druk dat gevoel niet weg. Niet voor jezelf, maar ook niet voor andermans tegenslag.”
Groei
Volgens Visser zijn mensen goed in staat om veerkrachtig te reageren. „Zelfs in extreem zware omstandigheden. Maar het helpt ook om in kleine stapjes te denken. Focus op het hier en nu en probeer kleine dingen te doen. Vanuit die kleine stappen doen mensen weer nieuw enthousiasme en ideeën op.”
Dat je tegenslag tegenkomt en vervelende gevoelens ervaart, is onvermijdelijk, volgens de psycholoog. „We ervaren allemaal momenten dat we bang zijn of in de put zitten. Dat geldt ook voor mij. Ook zware tegenslagen horen daarbij. Maar het is een wereld van verschil hoe effectief je erover denkt en handelt in deze situaties. Onthoud dat grote tegenslagen namelijk ook aanleiding kunnen worden voor groei en verbetering in je leven. Zelf ben ik minder bang voor tegenslag dan vroeger. Daardoor kan ik creatiever zijn, durf ik meer lef te tonen en risico’s te nemen.”
Perspectief voor woningcrisis? Hoogleraar deelt advies: ‘In Nederland heerst nog fomo-gevoel als je geen koophuis bezit’
Hoogleraar waarschuwt hoe overvloed aan suiker ons ziek maakt: ‘Suiker had evolutionair gezien functie voor de mens’
Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.
